18 lipca 2017 r. ówczesne Ministerstwo Rozwoju (aktualnie: Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej) ogłosiło konkurs dotacji skierowany do jednostek samorządu terytorialnego (JST) pod tytułem: „HUMAN SMART CITIES. Inteligentne miasta współtworzone przez mieszkańców” (HSC).
Cele i przebieg konkursu
Głównym celem konkursubyło kreowanie, przy użyciu inteligentnych rozwiązań, miasta jako przestrzeni przyjaznej do życia, za którą współodpowiedzialność ponoszą także mieszkańcy. Konkurs skierowany był do miast małych i średnich, w szczególności tracących swoje funkcje społeczno-gospodarcze, a jego szczegółowe zasady zostały określone w Regulaminie (PDF 217 KB).
Jednym z kluczowych założeń konkursu było wzmocnienie zdolności JST do tworzenia trwałych mechanizmów partycypacji społecznej. Organizatorowi przyświecał też cel upowszechnienia rezultatów konkursu i promocji dobrych praktyk wśród różnych interesariuszy i innych miast, o podobnych uwarunkowaniach.
Konkurs podzielony był na dwa etapy. W I etapie wnioskodawca przygotowywał i składał do ministerstwa fiszkę projektową, która w sposób syntetyczny opisywała pomysł na projekt i proponowane do realizacji działania, w zakresie inteligentnych rozwiązań dla miasta. Łącznie złożono 115 fiszek, a do II etapu konkursu przeszło 108 z nich.
Podczas II etapu konkursu, wnioskodawcy, których fiszki zostały wybrane w I etapie, otrzymali wsparcie merytoryczne m.in. w postaci szkoleń, warsztatów, konferencji oraz indywidualnego doradztwa eksperckiego, w celu przygotowania wniosku o dotację. II etap konkursu polegał na przygotowaniu konkretnej koncepcji projektu, rozwiązującej określony problem w mieście. Złożono łącznie 78 wniosków, a do oceny merytorycznej przeszło 69 z nich.
Dla wnioskodawców przygotowano podręcznik, zawierający informacje i wskazówki istotne dla wdrażania inteligentnych rozwiązań w obszarach takich jak: audyt miejski, partycypacja społeczna, zarządzanie miastem, środowisko, mobilność miejska, a także szereg przykładów i dobrych praktyk, które obrazują trendy rozwoju nowoczesnych miast - do pobrania tutaj (PDF 2 MB).
Realizacja i rezultaty projektów
Konkurs rozstrzygnięty został 19 lutego 2019 r. przyznaniem dotacji 25 projektom – wsparcie otrzymały 2 miasta duże,15 miast średnich i 8 miast małych. Do realizacji projektów przystąpiły ostatecznie 24 miasta, którym udzielono łącznie ok. 35 mln zł dotacji ze środków unijnych (85%) i budżetu państwa (15%). Ostatnie z nich zakończyły się 31 grudnia 2022 r.
Projekty realizowane były w partnerstwach międzysektorowych – we współpracy z uczelniami i podmiotami reprezentującymi trzeci sektor. Na etapie realizacji projektów, miasta mogły też korzystać z zewnętrznego wsparcia eksperckiego, zapewnianego przez ministerstwo.
O poszczególnych projektach możesz przeczytać tutaj.
Dzięki konkursowi tematyka miasta inteligentnego – kojarzona zwykle z dużymi ośrodkami miejskimi – zyskała szansę wdrożenia w miastach także średnich i małych, a duże zainteresowanie samorządów pokazało jak jest ona istotna.
Każde z 24 miast, realizujących projekty HSC, przygotowało innowacyjne rozwiązania, które służą mieszkańcom i poprawiają jakość ich życia. W obszarze środowiska to np. systemy monitorowania jakości powietrza, system gospodarki odpadami z podziemnymi zbiornikami na odpady wraz z oprogramowaniem czy narzędzia pozwalające na wykrywaniu zakłóceń akustycznych oraz zagrożeń hydrologicznych i elektromagnetycznych. W obszarze zrównoważonej mobilności jest to polityka parkingowa opracowana we współpracy z mieszkańcami miasta czy zaprojektowanie systemu ścieżek rowerowych. Rezultaty konkursu HSC to także serwisy otwartych danych niektórych miast-dotacjobiorców, połączone z narzędziamiumożliwiającymi pozyskiwanie danych od mieszkańców (np. w zakresie identyfikacji barier architektonicznych dla niepełnosprawnych, dzikich wysypisk, barier w przemieszczaniu się po mieście pieszo lub rowerem).
Na szczególną uwagę zasługuje w przypadku projektów HSC szerokie włączenie mieszkańców w proces decyzyjny, z wykorzystaniem różnorodnych narzędzi partycypacyjnych – kafejek partycypacyjnych, warsztatów, ankiet internetowych, punktów mobilnych, do których mogła podejść każda zainteresowana osoba i wypowiedzieć się w kwestiach, jakie uznaje za istotne dla miasta, geoankiet czy aplikacji mobilnych z wykorzystaniem crowdsoursingu.
Projekty HSC miały charakter pilotażowy. Przetestowane przez miasta-dotacjobiorców innowacyjne rozwiązania mają szansę stać się w przyszłości modelami również dla innych miast. Każde miasto, które otrzymało dotację, przygotowało „podręcznik dobrych praktyk”, opisujący doświadczenia zebrane podczas realizacji projektu, zarówno te pozytywne, jak i te trudniejsze. Z podręcznikami dobrych praktyk możesz zapoznać się tutaj.
Warto podkreślić, że projekty realizowane w konkursie HSC zostały docenione również przez ekspertów.
Realizacja projektu „Aktywni seniorzy w cyfrowym Zakliczynie” została dostrzeżona przez Kapitułę Konkursu „Innowacyjny Samorząd”, zorganizowanego przez SerwisSamorządowy Polskiej Agencji Prasowej, a mającego na celu promocję wdrażanych przez samorządy innowacji, opartych na nowoczesnych technologiach. Gmina Zakliczyn została w lutym 2020 r. finalistą pierwszej edycji tego konkursu w kategorii gmin miejsko-wiejskich.
W trakcie 14. edycji Smart City Forum (zorganizowanej w czerwcu 2022 r. we Wrocławiu) Miasto Kołobrzeg otrzymało statuetkę w ramach konkursu Smart City Awards. Kołobrzeg został laureatem konkursu w kategorii "Smart City do 100 tys. Mieszkańców". Nagroda została przyznana za wdrażanie idei miasta inteligentnego w ramach projektu „Kołobrzeg. Human, Part and Space”.
W 16. edycji Forum (która odbyła się na przełomie maja i czerwca 2023 r. we Wrocławiu) nagroda, w kategorii miast od 100 tys. do 300 tys. mieszkańców, została przyznana Miastu Kielce, za konsekwentne, wieloletnie działania w obszarze wdrażania innowacyjnych rozwiązań.